tarafından Karadeniz yöresel kıyafetleri nelerdir? 49 çeşit, Kıyafetlerin özellikleri, Kadın ve erkek karadeniz yöresel kıyafetleri nelerdir?
Karadeniz yöresel kıyafetleri nelerdir?
Karadeniz bölgesinin geleneksel kıyafetleri, zengin kültürel mirası yansıtan ve bölgeye özgü öğeler taşıyan çeşitlilik gösterir.
Genellikle erkekler ve kadınlar için ayrı tarzlarda ve özelliklerde kıyafetler bulunmaktadır.
Kadın Kıyafetleri özellikleri
Kıyafetler Bol ve renkli elbiseler, genellikle etek ve üst kıyafet olarak kombinlenir.
Etekler
Genellikle çiçekli veya desenli olup, uzun ve geniş eteklerdir.
Gömlekler
Üst kıyafetler genellikle işlemeli, renkli ve geniş kollu gömleklerdir.
Başörtüsü
Renkli ve genellikle işlemeli başörtüleri kullanılır.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Erkek Kıyafetleri özellikleri
Pantolon ve Gömlek
Genellikle daha düz renklerde ve daha sade tarzda giyilen pantolon ve gömlekler tercih edilir.
Kuşiş
Yelek tarzında giyilen geleneksel kıyafetlerden biridir.
Fes
Bazı durumlarda kullanılan geleneksel başlık türüdür.
Karadeniz’in geleneksel kıyafetleri genellikle özel günlerde, festivallerde veya geleneksel etkinliklerde giyilir.
Bu kıyafetler bölgenin kültürel mirasını yansıtan önemli unsurlardır.
Fakat her bir Karadeniz ilinde, hatta ilçelerde bile farklılık gösterebilecek geniş bir çeşitlilik gösterir.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Karadeniz yöresel kıyafetler nelerden oluşur?
Erkeklerin Geleneksel Kıyafetleri, Kukula, göynek, yelek, ceket (cepken), gömlek, pantolon, çorap ve çizmeden oluşur.
Kırsal kesimde yaşayan erkeğinin kıyafetleri ise; kudi (başlık), göynek, diplik, mintan, çıkvar, çuha, yelek, pantolon veya zıpka, gümüşlük, kuşak, çorap, ayakkabı ve zangaldan oluşur.
Geleneksel Kadın Giysileri, tülbent-çember, makaslı, elbise, etek, bluz, dolaylık, çorap ve ayakkabıdan oluşur.
Kırsal kesim kıyafeti ise, şifon eşarp, şay, çember, iç bağı, şalvar, diplik, göynek, elbise (forka), kurta, yelek, önlük (koknoç), çuha, köynek, içlik, göğüslük, kemer, şal kuşak, çorap, yemeni veya çarıktan oluşmaktadır.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Karadeniz yöresel erkek kıyafetleri
Ayakkabı
Eskiden ayağa çarık giyilirdi.
Hayvan derilerinden yapılan çarıkların yerine ilk önce lastik ayakkabılar, ayakkabıcılık sektörünün ilerlemesiyle birlikte çizme ve normal ayakkabı tercih edilmeğe başlandı.
Ceket
Ön kısmı V yakalı ve kruvaze modelli olan ceketin uzun kolları dar ve yırtmaçlı manşetlidir.
Cepken
Gömleğin üzerine cepken giymek bir dönem yaygın şekilde tercih edilirdi.
Çıkvar
Yün kumaştan dikilen bir erkek pantolonudur.
Siyah veya gri renklidir. Üst kısmı dize kadar geniş, dizden aşağısı dar ve yanlardan düğmelidir.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Çizme
Deriden yapılmış olan siyah renkli çizmeler, kösele tabanlı ve alçak topukludur.
Yörede giyilen geleneksel çizmeler uzun konçludur.
Taban köselesi ince olan çizmelere yörede sabuk denir.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Çorap
Yörede giyilen çoraplar yünden örülmüş ve üzerinde geleneksel motifler taşırdı.
Geleneksel dokuma çoraplar yakın zamanlara kadar kullanılmaktaydı.
Zangal da denilen kıl çoraplar keçi kılından dokunur.
Çuha
Pantolona uygun kumaştan dikilen bir cekettir.
Gömlek
Beyaz ipekli veya pamuklu kumaştan dikilen gömlek; robalı, hâkim yakalı, önden düğmeli, uzun kollu ve manşetlidir.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Göynek / İç Göyneği
Kollu veya kolsuz olarak yapılan yakasız göynek, feretiko dokuma kumaştan ya da pamuklu kumaştan yapılır.
İçdonu
Pantolon altına giyilen ve iç çamaşırı olarak kullanılan içdonu, pamuklu veya keten kumaştan yapılır.
Kudi
Başa giyilir ve genelde siyah renkli tercih edilir. Başlığın her iki yanında 20 cm eninde, 70–80 cm boyunda uçları süslü olan sarkaçlar vardır.
Sarkan bu kısımların uçları süslemeli olup bu kısma kireviz adı verilir.
Kukul / kukula
Erkeklerin yağmur ve soğuktan korunmak amacıyla giyindiği bu başlık çeşidi, koyu renkli kumaşlardan yapılır.
Kukula, şal biçiminde kesilmiş kumaş parçasının başa sarılmasıyla oluşturulur, fes veya bere gibi örülmüş bir formu yoktur.
Başa bağlanan peşkir veya mendil de kukula adıyla anılır.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Kuşak ve Gümüşlük
Çıkvar üzerine sarılan kuşak, beyaz renkli yünlü kumaştan yapılmakta olup, dikdörtgen biçiminde bir forma sahiptir.
Erkek giysilerinin en dışında kullanılan deri kemer ise gümüşlük olarak adlandırılır.
Mintan
Keten, poplin veya ipekli kumaştan dikilen beyaz renkli, uzun kollu, hâkim yakalı bir gömlektir.
Pantolon-Şalvar
Şalvarın ağı ön kısımda normal bollukta, arka kısımda ise daha fazla bollukta yapılır.
Takılar / aksesuarlar
Kama, zincirli köstek saat ve boyuna takılan muska en çok tercih edilen takılardır. Bunlarla birlikte belde deri kemer de kullanılmaktadır.
Yelek
Kolsuz, yuvarlak yakalı, kruvaze modelli ve çift sıra düğmelidir.
Sol göğsün üzerinde yelek cebi, etek bölümünde ise torba cep bulunur.
Yeleğin arka kısmındaki etek ucu V şeklindedir. Yelekler Kışlık ve yazlık olmak üzere iki türlüdür.
Yazlık olanı kolsuz, kışlık olanı uzun kolludur. Kışlık olanına ruza adı verilmektedir.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Zangal
Keçi kılından yapılan bu giysi yün çoraba benzer.
Diz ve ayak bileği arasına normal çorabın üzerine giyilir.
Ayak tabanına lastikle bağlanabilen zangalın taban kısmı yoktur.
Zıpka
Pantolon olarak giyilen zıpkada kullanılan kumaş; kışlık olanlar için yünlü, yazlık olanlar için de ince kumaştan olup yelekle bütünlük sağlayacak renktedir.
Bölgenin değişik yerlerinde zıpka, körüklü, kaytanlı gibi adlarla anılır.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Karadeniz yöresel kadın kıyafetleri
Ayakkabı / Çarık
Eskiden ayağa giyilen çarıkların yerini daha sonraları yemeni almıştır.
Seferberlikten önce hali vakti iyi olanlar çapula denilen altı kösele, üstü deri burnu az kıvrık ayakkabı giyerdi.
Bej rengi, kırmızı, kahverengi ve siyah en fazla kullanılan renklerdir.
Lastik ayakkabıların yaygınlaşmasıyla birlikte çarık ve yemeni kullanımı ortadan kalkmıştır.
Beşli
Kurdeleyle bağlanıp gerdanlık olarak kullanılan takıdır.
Bluz
Kendinden desenli kumaştan ya da saten kumaştan yapılır. Robadan büzgülü olan bluz, hâkim yakalı, uzun kollu ve manşetlidir.
Çember / Tülbent
Peştamalın altına sarılan tülbent, çok ince pamuklu kumaştan dokunarak elde edilir.
Kenarları tül boncuk, iğne oyası veya dantel ile süslenir. Başa bağlanan çemberlerin kenarları dantel ve boncuklarla süslenir.
Çorap
Geleneksel motifli yün çoraplar en çok tercih edilen ayak giyecekleridir.
Boyları dize kadar uzanır.
Renkli ipliklerle desenlendirilen çoraplar yörede desenlerine göre titer, eğrili, kereç, çalikli, buruk açı, zampara bıyığı gibi isimler alırlar.
Çuha
Kadınların giyindiği çuhalar kadife kumaştan dikilmiş, sutaşı ve gümüş düğmelerle süslenmiş bir ceket türüdür.
Diplik
Patiska kumaştan çift katlı olarak dikilen diplik, belden büzgülü, uzun kollu bir giysi parçasıdır.
Dolaylık
Bele dolanarak kullanılması nedeniyle dolay peştamal olarak isimlendirilen çizgi desenli bir peştamaldır.
Dolaylık peştamal belde bir torba şeklini alarak büyük bir kolaylık sağlamaktadır.
Yöredeki yağış fazlalığından dolayı, çabuk kirlenen dolaylık, genellikle koyu renkli ipliklerden dokunur.
Elbise
Çiçekli desenleri olan basma kumaştan dikilebileceği gibi, desenli pazen kumaştan ya da düz renkli kumaştan da yapılabilir.
Uzun kollu elbisenin beden kısmı düz kesimli, etek kısmı ise bol bir şekilde büzgülerle yapılır.
Elbiselerin gerdanlık kısmında süs olarak liralar asılır.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Entari (Fistan)
Basma veya patiska kumaştan yapılan entariler uzun, bol ve tek parça bir giysidir.
Etek
Desenli basmadan veya saten kumaştan yapılan etek, belden bir lastik-le büzülerek kullanılır.
Etekluk (Eteklik)
Kadınlar uçları yere değecek uzunlukta etek giyinirler ve buna “etekluk” derler. Eteğin boyu kısaysa ona “etekluk” değil etek denir. “Etekluk” denmesinin nedeni boyunun uzun olmasıdır.
Forka
Yörede forka adıyla bilinen elbise, şive farklılıklarıyla furka veya foga gibi adlarla da anılır.
Önden veya arkadan düğmeli olan elbise, hâkim yakalı ve kol manşetleri tek düğmelidir.
Hemşin çevresinde gelinler kadife forka elbise giyerlerdi.
Gelinlik
Gelinlik, genelde krep desen, emprime ve krep birman olarak adlandırılan kumaşlardan dikilirdi. Çoğu zaman pembe veya kırmızı kumaş tercih edilirdi.
İç kesimlerdeki köylerin birçoğunda gelinler pembe elbise giyinirdi. Gelinlerin ayağında yün çoraplar, başlarında süslü fesler olurdu.
Başa giyilen fesin kenarlarında sarı liralar olurdu. Fesin üzerinde dantel ve pullarla süslenmiş başörtüsü bulunurdu.
Göğüslük
İçliğin üzerine takılarak kullanılır. Çocuk önlüğü görünümündedir. Düz renkli, boyuna çizgili veya desenli kumaştan yapılabilmektedir.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Göynek
Yarım kollu ve yakasız bir modele sahip olan göynek, kendirden dokunmuş kumaştan dikilir.
İç bağı
Şifonun kaymasını önlemek için başa takılan yazma çeşididir.
İçlik
Köynek üzerine giyilen ve her çeşit kumaştan yapılabilen, boyu kalça-ya kadar uzanan bir iç giysisidir.
Genelde köynek renginde kumaştan dikilir.
Kemer
Şal kuşağı bele tutturmak için kullanılır. Bu kemerlere tankkupak veya dizbak ismi de verilir.
Dizbaklar, çarpana adı verilen dokuma türünden yapıldığı için bu kuşaklara çarpana kuşak da denilmektedir.
Kokneç / Koknoç
Önlük olarak kullanılan kokneç, yörede değişik ağızlarda koknoç, koknoz ve gogneç biçiminde de söylenmektedir.
Bele bağlanan kokneçin kenarları kurdeleli ve fırfırlıdır. Bir yanı ceplidir.
Köynek
Yakasız bir gömlek türüdür.
Bütün kumaş türlerinden dikilebileceği gibi genelde kadife kumaştan yapılan köynek, koyu yeşil, bordo, lacivert ve kahverengi kumaşlardan yapılır.
Kurta
Forkaya uyacak renkte bir kumaştan dikilen kurta, forkanın altına giyilir.
Kuşak
Kadınların bele bağladıkları kuşaklar, günümüzde ancak halk oyunu ekiplerinin üzerinde görülmektedir.
Makaslı Peştamal – Çeşan
Başa, çemberli veya çembersiz olarak takılan büyükçe bir başörtüsüdür. Dokuma tekniğinden dolayı desenin ağzı makasa benzediği için makaslı adı verilmiştir.
Genellikle başta kullanılan peştamal, bazı bölgelerde takım halinde hem belde hem de başta kullanılır.
İran’ın meşhur Keşani peştamallarıyla bağlantı kurularak çeşan adı da verilmiştir.
Puşi
Şarla birlikte başa bağlanır. Kenarlı pullu olur.
Şal Kuşak
Bele bağlanan bu kuşak türü Pakistan’da dokunan Lahori kuşak adıyla bilinir.
Yün malzemeden kare biçiminde dokunan bu kuşak, üçgen biçimin-de katlanarak kullanılır.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Şay / Şar
Hemşin kadınlarının sembolik başörtüsüdür. Hemşin kadınları şar bağlama şeklinden tanınabilmektedir. Şar, şifonun üzerine bağlanır.
Şayak denen dayanıklı, yün kumaştan yapıldığı için şay / şar adıyla anılır.
Çeşitli renklerde olabilmekle birlikte, genelde çingene pembesi ya da sarı renkli olanları tercih edilmektedir.
Şifon
Başa bağlanır, kenarları pul boncuklarla işlenmiştir. Siyah renkli olan şifon eşarp, ipek iplikle dokunmuş ince ve şeffaf bir kumaştır.
Takı / aksesuar
Kulaklarda küpe olarak yirmi ikilik liralar, boyunda ise beşibirlikler veya altın liralarla süslü takılar kullanırlar.
Yelek
Elbisenin üstüne giyilir. Kollu ve kolsuz şekilleri vardır. Kumaştan kesilerek dikilen ve örme olarak yapılan iki çeşidi vardır.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Trabzon geleneksel kıyafetleri nelerdir?
Türkiye’nin birçok yöresinde görülen bindallılar, cepkenler ve kadife entariler bu yörede de görülmektedir.
Daha çok il merkezinde olmak üzere zenginler tarafından giyilen ipek ve kadife entariler yöreye has motiflerle süslenir.
Ekonomik duruma göre altın, gümüş işlemeler göze çarpar.
Eskiden şehirlerde gündelik giysi olarak kadınlarda manusa denilen çizgili, pamuklu, fanusa denilen yünlü ve ipek kadife entariler giyilirdi.
Tepelik ve oyalı yemeni başa bağlanırdı.
Bu giysiyle sokağa çıkıldığında başa gelen kısma büzgülü ipek, pütü kare çarşaf ve peçe takılırdı.
Üç eteğin üstüne Musul çarşaf giyerler.
Kenarları 2-3 cm. genişliğinde altın gümüş telle şeritlenmiş, başa kordonla bağlanıp, ucuna altın gümüş toplar, nazar boncuğu yaşlılara felç vurmasın diye bir akik boncuk bulunan peçe ve kıl peçeler takılırdı.
Yatak giysisi olarak; beyaz patiskadan fistolu, kırmalı veya dantelli kurdelalarla süslü gecelik giyilirdi.
Hamam giysisi olarak; yaşa, mesleğe ve ekonomik duruma göre, Zenginler; altın sırmalı, gümüş telli havlular, üçgen biçimi yaşmaklar, gümüş tas, gümüş nalın, altın ve gümüş kakmalı fildişi taraklar kullanılırdı.
Fakirler ise; baş tarafı işli ipekli havlular, yaşmaklar ceviz nalın, bakır taslar ve pamuk keten peştamallar kullanılırdı.
Sırmalı bohça içinde ikinci beyaz bohçaya sarılmış; gümüş telli sırmalı havlu, yaşmak, altın ve gümüş kakmalı fildişi tarak, gümüş tas, gümüş nalın, kese, sabunluk, hamamda üzerine oturmak için küçük bir halı ve işlenmiş örtü bulunur. Bunun yanında hamamda ipekli ve pamuklu peştamallar da kullanılırdı.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Trabzon kadın geleneksel kıyafetleri nelerdir?
Tepelik, Kukul
Üç ve altı şakaklı altın veya siyah floştan yapılmış tepeliklerin düşmemesi için siyah kaytan üzerine altın dikilerek hazırlanmış, saç bağlarıyla başa bağlanan bir giysidir.
Zengin kız ve kadınlarda altın tepeliğin ortası elmaslı, saç bağı altındır.
Fakirlerde ise siyah filoştan yapılmış tepeliklerin alın kısmı tek sıra altın, gümüş veya çiçek desenlidir.
Çömber (Çomber)
Yörede başörtü (tülbent), yemeni ve yazma olarak da bilinir.
İnce ve seyrek dokunmuş, üzerine kalıpla basılmış, elle boyanmış yaprak ve çiçek motifleri bulunan, etrafı çeşitli renklerde ince boncuk, metalik beyaz pul ve iğne oyalarıyla süslü, başta siyah olmak üzere değişik renklerde olan bez bağlanır.
Yaşmak
Genelde yaşlıların soğuktan korunmak için genç kızlardaki tepeliğin yerine geçen; tülbenttin altına başı iyice saracak şekilde bağlanan ince beyaz bir örtüdür.
Yelek
Beyaz patiskadan yapılan yelek; yuvarlak yakalı, önden düğmeli, kolsuz ve bele pensle oturtularak giyilir.
Beyaz ve krem rengi olan gömlek dokuma keten ve bürümcükten yapılmıştır.
İç Donu
Belde ön ve arka parçayı ayırmak üzere iki yırtmacı vardır. Ön arkaya, arka öne ince bir bağ ile bağlanır.
Diz kapağı üstünde lastikle büzülüp, kenarı kırma, fisto ve dantellerle süslüdür.
Üç Etek
Bel kısmı lastikli ve büzgülüdür. Etek kısmı kırmalı, dantelli, fistolu ve kurdelalarla süslüdür.
İçlik – Gömlek
Ketenden el tezgahlarında örülür.
El dikişi ile yanlara parça ve kol altına ek parça (kuş) koyulur.
Ön kısmı robalı, işli, oyalı ve siyah düğmelidir.
Hakim yakalı, uzun kollu veya kısa kolludur. Patiska, ipekli ve pamuklu kumaşlardan da yapılır.
Başka bir içlik ise; siyah ipekli kumaştan önü ve omuzları robalıdır.
Robalar mavi ve kırmızı işli, önü çiçek desenleriyle süslü ve diğer kenarları motiflerle işli bir çeşit gömlektir. Bunu yaşlılar pek giymez.
Entari (Endare)
Fistan adıyla bilinir.
Oldukça uzun ve bolca dikilmiş, diz kapağı altına kadar inen ve dizlerden fırfırlı bordo, yeşil, mavi, pembe ve kırmızı renklerden oluşan pazen, basma ve ipekli kumaşlardan dikilir.
Öne peştamal bağlandığından öndeki pileler arkadakilerden oldukça azdır.
Genelde yaşlılar tarafından giyilir. Genç kızların çeyizinde mutlaka bulunur.
Sade işlemesiz olduğu gibi işlemeli olanı da vardır.
Genç kızlar ve kadınlar bu fistanın üzerine yelek, kolçaklı işlik ve libadi denilen bir çeşit cepken giyerler.
Özel günlerde elbisenin açık renkli ve parlak simli olanı giyilir.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Kolçaklı İşlik – Cepken
Maçka’da bu giysi parçasına isparel adı verilir. Gömleğin veya fistanın üzerine giyilen bir çeşit cepkendir.
Çeşitli göz alıcı renklerden olan cepken uzun kollu, ön cephesi, omuzları, bilekleri ve dirsekleri genellikle siyah renkli manşetlidir.
Manşetlerin üzeri çeşitli motiflerle süslüdür.
Basma, pazen, dokuma keten ve kalın pamukludan yapılır.
Yaşlı kadınlar, sade ve koyu renkli olanları tercih ederler. Buna libadi adı verilir. Kuşak ve peştemalin üzerine serbestçe bırakılır.
Yelek
Fistanın üstüne giyilir.
Bazen cepken gibi kollu da yapılır.
Kırmızı, siyah, bordo, yeşil renkleri esas olmak üzer çeşitli renklerde çiçek, yaprak v.b. desenleriyle süslü olur.
Ön parçalar yuvarlatılmış şekildedir.
Tam bele inmez, önde kendiliğinden kapanabileceği gibi gizli kanca veya uçkurla içten bele bağlanır.
Çeşitli pamuklu bezlerden yapıldığı gibi en makbulü kadife olanıdır.
Etek
Diz altında kadar inen, uçları fırfırlı veya düzdür.
Çiçekli bezlerden, pamuklu kumaşlardan ve çeşitli renklerde yapılır. Şalvarın üzerine giyilir.
Şalvar
Tonya’da don olarak bilinir. Dizin hemen altına kadar inen sade ve desenli ince çiçekli bezlerden dikilir. Genellikle kumaş olarak ipekli, basma ve divitin kullanılır.
Peştamal (Oğluk)
Yomra’da “dolaylık” olarak bilinir. Köy kadınlarının entarilerinin üzerine, bellerine bağladıkları, genellikle beyaz, kırmızı, enlice çizgili veya kareli peştemaller bağlanır.
Her gün iş içinde bulunan kadınların tarlada, mutfakta, yolda, pazarda belinde taşıdığı peştemali oldukça süslü bir giysi olması yanında kadınların çalışırken üst başlarını kirlenmekten koruyan iyi bir önlüktür.
Kuşak
Daha çok yüksek kesimlerde oturan kadınların bellerine sardıkları kalınca bir kuşaktır.
Kuşak, sırtında yük taşıyan kadının belinin incinmemesi bakımından bir yastık görevi görür.
Özel gün ve düğünlerde giyilen püsküllü ve desenli yün kuşaklara LAHORİ adı verilir.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Çorap
Yün ve ince sağlam pamuk ipliğinden dokunmuş Fildegoz adı verilen değişik renklerde motiflerle süslü diz kapağının altına gelecek şekilde uzunca örülmüş çoraplar giyilir.
Örgü desen ve motiflerine göre değişik adlar alırlar.
Örneğin, erik yaprağı, burma, saç örgüsü, yıldız, çiçek ve muska gibi. Değişik renk ve motiflerde örülen bu çoraplara alaca çorap adı verilir.
Çarık
Ayakkabı olarak yörede inek derisinden yapılan çarık giyilir. Çarıkların uçları sivri, boğazları açıktır.
Kara Lastik
Trabzon lastiği adıyla bilinir. Kendinden topuklu, bir çok renk ve çeşidi bulunan lastik ayakkabı.
Potin
Konçları ayak bileğini geçen bağlı, düğmeli veya yandan lastikli ayakkabı, fotin.
Kaloş
Tabanının temiz kalması için eskiden potin üzerine giyilen, terlik ayakkabı.
Mes
Üzerine pabuç giyilen, kısa konçlu, hafif ve yumuşak ayakkabı.
Yemeni
Bir çeşit hafif ve kaba ayakkabı. Altı kösele olup değişik renkte deriden alçak topuklu olarak yapılmış ayakkabı giyilir.
Pabuç
Genç kız ve gelinlerin giymiş olduğu entari ve gelinliğin kumaşından sırma ile işli ayakkabı.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Trabzon geleneksel kadın takıları nelerdir?
Elmas sürgülü kordonlar, elmas taşlarla süslü kapaklı yuvarlak saatler, altın zincirli ucunda yuvarlak saat şeklinde kapaklı, içine ayet konan nuska (muska) ön ve arka yüzü işlemeli kolye.
Siyah kadife veya zincirle takılan beş yüzlükler (beşi birlik) ortasında binlik altın bulunan kolyeler ve elmas gerdanlıklar.
Altın gümüş hasır bilezikler ve kemerler.
Kırma gümüş kemerler, elmas gül küpe ve yüzükler.
Bel Bağı
Yünden yapılır. Genelde kırmızı renk tercih edilir.
Bele bağlanır.
Bağ yandan aşağıya sarkıtılır. Günümüzdeki kemer yerine kullanılır. Amaç karın kaslarını sıkı tutmaktır.
Kaytan
Bele peştamal üzerine bağlanan, kaytan yünden el tezgahlarında dokuma 2-3 m. uzunluğunda çeşitli desenlerle süslü, uçları püsküllü ve boncukludur.
Kaytan kundaklara ve beşiklere bağlanır. Çantalara, süslü torbalara, kuşakların kenarlarına ve şal peştamala bağ yapılır.
Kolon (Kolan)
- Yassı ve enlice bağ.
- Hayvanın semerini veya eyerini bağlamak için göğsünden asılarak sıkılan yassı kemer.
- Kimi şeylerin kenarına dikilen, enli ve kalın şerit veya yaylı oturakların altına çekilen kuşak. Kalın yünden dokunur. Kaytandan daha incedir.
Boncuk – Lira
Yörede liralarla birlikte boğaza at boncuğundan küçük, çeşitli göz alıcı rengarenk boncuklar bağlanır.
Bu lira ve boncuklar renkli bezden yapılmış bir bağ ya da renkli bir kurdelayla dizilmiştir.
Muska – Hamail
Kadınların boğazına kadife kumaşlardan ellerinde yaptıkları muska ve hamail takarlar.
İnce boncuklarla süslüdür. İçerisine çeşitli dua ve ayet koyulur.
Göğüsçek
Kutnu kumaştan yapılır.
Kadınların evlendikten sonra çocukları olduktan sonra sütken yerine kullanılır.
Yalnız göğüsçek fistanın üzerine takılır. Boyundan ve sırttan bağlanır.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Trabzon erkek geleneksel kıyafetleri nelerdir?
Bugün bilinen medeni kıyafetler giyilir.
Eski zamanlarda iç çamaşırı olarak; kısa ve uzun kollu keten gömlekler, iç donları (bele işli uçkurla bağlanır) güveyler, potur, şalvar ve mintan, başlarına fes, ayaklarına kloş potin giyerlerdi.
Camiye gidenler temiz giysi olarak beyaz renkte yapılmış şalvar (hasse ve kara astardan) kullanırlardı. Erkeklerin kullandığı şalvar ve zıpkalar artık tarihe karışmıştır.
Eski örf ve adetleri yaşatmak isteyenler, bacakları sıkıca saracak şekilde dikilmiş kilot pantolon adı verilen giysileri zaman zaman giymektedirler.
Ayrıca soğuk havalarda yeleğin üzerine kollu siyah aba giyer. Omuzundan tüfeğini, göğsünden armalarını, belinden de silahını, yağdanlığını eksik etmezdi.
Arazinin; dağlık, engebeli ve ormanlarla kaplı oluşu, dağınık yerleşim de göz önüne alınırsa halk; eşkıyaya ve soyguncuya karşı koymak için bu şekilde silah taşımak zorunda kalıyordu.
Erkek giysilerde siyah, lacivert renk kullanılmakla birlikte yöredeki el tezgahlarında dokunan koyu kahverengi şaldan giysiler yapıldığı da bilinmektedir.
Erkek giysileri genel olarak; kabalak, yelek, aba, zıvka, mintan, çizme (sabuk), çarık, çapula, kuşak ve takılardan (kama, kemer, yağdanlık, kavlık, köstek) oluşur.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Kabalak – Başlık
Yörede kukul (kukuleta) olarak bilinir. 150-170 cm. uzunluğunda, 24 cm eninde siyah çuha, karamandula[6] veya şayak kumaştan yapılmaktadır.
Ortası başa yerleştirilecek şekilde dikilir. Başlığın tepesine bağlı püskülü vardır. Önde 6 cm. eninde, 20 cm. uzunluğunda kaytan işlemesi vardır.
Arka tarafında 10 cm’lik bir yırtmaç vardır.
Bu yırtmaç kabalağın iyi ve rahat bağlanması için yapılmıştır. Uzun kısımları uç kısmından içe doğru 30 cm. astarlıdır.
Fes
Köy ve şehirlerde giyilen orta kısmı içeri doğru büzgülü yün bir başlıktır. Şehirliler fesi, etrafına çember sararak giyerler.
Aba – Cebken
Siyah şayak kumaştan yapılmış, yakasız, kolları astarlı olduğu halde bedeni astarsızdır.
Sağ ve sol tarafta birer cebi vardır. Kruvaze olarak sağ solun üzerine kapatılır.
Genellikle soğuk havalarda yeleğin üzerine giyilir.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Yelek
Ön kısmı siyah şayak kumaştan dikilmiştir.
Arka kısmı boydan boya astarlıdır. Yeleğin iç astarı karamandoladan olduğu gibi ipekten de olur.
Yaka kısmında 12 cm. eninde sırma işlemeler vardır.
Sol omuza yakın bir konumdan aşağıya doğru bir dizi düğme ile iliklenir.
Bu düğmeler simetrik olarak sağda da bulunur.
Kullanılan düğmeler siyah veya metalik beyaz renkte (gümüşten) olur. Kol altında cepler bulunur.
Gömleğin üzerine giyilir.
Gömlek – Mintan
El tezgahlarında 1900-1909 yıllarında erkekler için
Koluzobba denilen eriş ve arağazı ipek ve bürümcükle dokuma bir çeşit gömlek, yine yarım koluzobba yahut melez denilen ipeği az ve bürümcüğü fazla ikinci çeşit gömlek.
Hilaliye denilen Çin pamuğu ve ayrıca ipek ve bürümcük karışık dokunan erkek gömleği.
Şimdi ise beyaz-siyah, siyah-beyaz çizgili bezden yapıldığı gibi, beyaz patiska, poplin veya ipekli kumaştan dikilen hakim yaka kolları manşetli bol bir giysidir.
Yaka; boğaz üzerinde iki üç düğme ile iliklendiği gibi sol omuz üzerinde de iliklenir. Düğmeler siyah renktedir.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Zıpka (Zıvka)
Siyah şayak kumaştan dikilmiş bir tür pantolondur. Bacak kısmı, bacağı saracak şekildedir. Ağ ve arka kısmı körüklüdür.
Zıvkanın ek yerlerinde, bacağın ön ve arkasından aşağıya doğru 1 cm eninde kaytan işleme vardır. Uzun uçkur ile önden arkaya dolanarak bağlanır.
Paça kısmında ayağın rahat geçmesi için yapılmış 10 cm. lik yırtmaç bulunur. Yırtmacın uçlarında uçkurlar bulunur. Bu uçkurlar bileğe bağlanır.
Çorap
Fildegoz dokunmuş, yünle örülmüş siyah, beyaz ve kahverengi çoraplar giyilir.
Çarık
Ayakkabı olarak yörede inek derisinden yapılan çarık giyilir. Çarıkların uçları sivri, boğazları açıktır.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Çizme
Yörede sabuk veya salenk olarak adlandırılır.
Boğaz kısmı yumuşak deriden ve meşinden yapılan altı kösele alçak topuklu, ince dikimli ve sivri burunlu siyah bir çizmedir.
Boğaz kısmı katlanarak da giyilir. Ayrıca yörede körüklü çizme de giyilir.
Kalçın
Üstüne başka bir şey giymek üzere abadan veya meşinden yapılan çizme şeklinde ayak giysisi. Bu giyildiğinde ayağa çapula giyilir.
Çapula
Deriden yapılmış burun kısmı mübalağalı şekilde kalkık yemeni giyilir. Demir ökçeli ve alt kısmı demir puntalıdır.
Kara Lastik
Trabzon lastiği adıyla bilinir. Kendinden topuklu, bir çok renk ve çeşidi bulunan lastik ayakkabı.
Kaloş
Tabanın temiz kalması için eskiden potin üzerine giyilen, terlik ayakkabı.
Potin
Konçları ayak bileğini geçen bağlı, düğmeli veya yandan lastikli ayakkabı, fotin.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Trabzon geleneksel erkek takıları nelerdir?
Giysilerin üzerine sarılan veya takılan aksesuarlar; kuşak, kemer, hamayil, nuska, köstek, bıçak, yağdanlık ve kavlikten oluşur.
Kuşak
Bele desensiz büyük kuşak sarılır. Şaldan yapılan kuşağın uçları sarkıtılmaz.
Silah kuşağın arkasına sokulur.
Genelde şehirliler tarafından giyilir. Kuşağın uç kısımlarında hesap işi, gümüş kırma tekniğiyle yapılmış motifler bulunur.
Kemer
Yörede sırma silahlık, çerkez kemeri olarak da bilinir.
Siyah deriden yapılan kemerin ön kısmında bıçakları koymak için üst üste dikilmiş kayış gözleri bulunur.
Bu kemerde aşağıya doğru sarkan gümüş işli uçları vardır.
Bu kemere silah, bıçak, av malzemesi, yağdanlık ve kavlik takılabilir. Yelek üzerinden bele bağlanır.
Hamayil
Gümüşten yapılmış nazar göz değmesin diye içine muska ve bazı ayetler koyulur.
Üzerine çiçek, ay-yıldız, cami resmileri, padişah arması ve turası işlenen, sigara tabakası büyüklüğünde zarif bir kutudur.
Hamayil, gümüş zincirle birlikte sağ omuzdan sol koltuk altında doğru çaprazlama asılır.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Nuska – Muska
Üçgen şeklinde olan nuska gümüşten yapılır.
Üzerinde çiçek ve ay-yıldız gibi işlemeler bulunur. Boyuna gümüş zincirle asılır.
Köstek
Sol cebe konulan saate çok sayıda ince gümüş zincir bağlanır.
Bu zincirlerin diğer uçları sağ üst yakaya tutturulur.
Bıçak
Üç çeşit bıçak vardır. Birincisi genelde horon oynayanların taktığı bıçak ki buna kama [10] (gama) denir.
Ucu sivri 25-30 cm. uzunluğunda, siyah bir kın içinde sol taraftan bele asılır.
İkincisi aba üzerine sol omuzdan aşağıya doğru asılan ve hançer biçiminde olan bu bıçağa kara kulak veya pala denir.
Oluklu ve tek ağızlıdır. Kama gibi kına koyulur. 50-60 cm. büyüklüğündedir.
Üçüncüsü Sürmene bıçağı başka bir deyişle çift bıçak, bir kın içinde iki bıçak vardır, birincisi silah olarak kullanılan sivri bıçak diğeri ise gündelik olarak kullanılan bıçaktır.
Karadeniz yöresel kıyafetleri
Yağdanlık
Silah yağlamak için içinde yağ bulunan küçük bir kutudur. Kemere asılır.
Kav Torbası (Kavlik)
Kav, ateş veya sigara yakmak için çakmak çakarak tutuşturulan maddedir. (Mantar kavı, bez kavı).
Kavlik, sigara veya gerektiğinde ateş yakmak için içine kav, çakmak taşı, gazlı bez, pamuk ve çakmak konan siyah meşin, bezden bir torbadır.
Kemere asılır.
