tarafından Lipitlerin canlılarda kullanım amaçları nelerdir? Lipitler nedir? Nelerden oluşur ve nereden gelir? Sentezi ve işlevi
Lipitler nedir?
Lipitler, biyolojide hidrokarbon içeren ve canlı hücrelerin yapısının ve işlevinin yapı taşlarını oluşturan moleküllerdir.
Lipid örnekleri arasında yağlar, yağlar, mumlar, bazı vitaminler (A, D, E ve K gibi), hormonlar ve proteinden oluşmayan hücre zarının çoğu bulunur.
Lipitler polar olmadıkları için suda çözünmezler, bu nedenle kloroform gibi polar olmayan çözücülerde çözünürler.
Lipitler nelerden oluşur?
Lipitler esas olarak en indirgenmiş formlarındaki hidrokarbonlardan oluşur, bu da onları mükemmel bir enerji depolama biçimi haline getirir.
Çünkü metabolize edildiğinde hidrokarbonlar büyük miktarlarda enerji açığa çıkarmak için oksitlenir.
Bu amaçla yağ hücrelerinde bulunan lipit türü, gliserol ve üç yağ asidinden oluşturulan bir ester olan bir trigliserittir.
Lipitler nereden gelir?
Diyetteki fazla karbonhidratlar, lipogenez olarak bilinen bir süreçte asetil-coa’dan yağ asitlerinin sentezini içeren trigliseritlere dönüştürülür ve endoplazmik retikulumda gerçekleşir.
Hayvanlarda ve mantarlarda, tek bir çok işlevli protein bu işlemlerin çoğunu gerçekleştirirken, bakteriler birden fazla ayrı enzim kullanır.
Memeli hücrelerinde bazı doymamış yağ asitleri sentezlenemez ve bu nedenle omega-3 gibi diyetin bir parçası olarak tüketilmelidir.
Asetil-CoA ayrıca, kolesterol ve steroid hormonları gibi önemli lipitleri içeren çok çeşitli izoprenoidlerin üretilmesinden sorumlu mevalonat yolunda da rol oynar.
Hidrolize Edilebilir ve Hidrolize Edilemeyen Lipitler
Bir ester fonksiyonel grubu içeren lipitler suda hidrolize edilebilir. Bunlara nötr yağlar, mumlar, fosfolipitler ve glikolipitler dahildir.
Katı ve sıvı yağlar, bir triester oluşturmak için gliserol (1,2,3-trihidroksipropan) ve 3 yağ asidinden oluşan trigliseritlerden oluşur.
Trigliseritler kanda bulunur ve yağ hücrelerinde depolanır. Triasilgliserollerin tam hidrolizi, üç yağ asidi ve bir gliserol molekülü verir.
Hidrolize edilemeyen lipitler bu tür fonksiyonel gruplardan yoksundur ve steroidleri ve yağda çözünen vitaminleri (A, D, E ve K) içerir.
Yağ Asitleri
Yağ asitleri, karbon-karbon çift bağları içerebilen veya içermeyebilen uzun zincirli karboksilik asitlerdir (tipik olarak 16 veya daha fazla karbon atomu).
Karbon atomlarının sayısı neredeyse her zaman çift sayıdır ve genellikle dalsızdır. Oleik asit, doğada en bol bulunan yağ asididir.
Bir hücreyi çevreleyen zar, proteinlerden ve lipitlerden oluşur. Zarın vücuttaki konumuna ve rolüne bağlı olarak, lipitler zarın yüzde 20 ila 80’ini oluşturabilir, geri kalanı proteinlerdir.
Bitki hücrelerinde bulunmayan kolesterol, zarın sertleşmesine yardımcı olan bir lipit türüdür.
Mumlar / Katı ve Sıvı Yağlar
Bunlar uzun zincirli karboksilik asitlere ve uzun alkollere sahip esterlerdir. Yağ, oda sıcaklığında katı veya yarı katı olarak görünen bir trigliserit sınıfına verilen addır.
Yağlar esas olarak hayvanlarda bulunur. Yağlar, oda sıcaklığında sıvı olarak görünen trigliseritlerdir, yağlar esas olarak bitkilerde ve bazen balıklarda bulunur.
Mono / Poli Doymamış ve Doymuş
Karbon-karbon çift bağı olmayan yağ asitlerine doymuş denir. İki veya daha fazla çift bağı olanlara çoklu doymamış denir.
Oleik asit, tek bir çift bağa sahip olduğu için tekli doymuştur.
Doymuş yağlar tipik olarak katıdır ve hayvanlardan elde edilirken, doymamış yağlar sıvıdır ve genellikle bitkilerden elde edilir.
Doymamış yağlar, moleküllerin doymuş moleküllerde olduğu kadar verimli bir şekilde paketlenmesini önleyen ve katı yerine sıvı olarak var olma eğilimlerine yol açan belirli bir geometriye sahiptir.
Böylece doymamış yağların kaynama noktası doymuş yağlardan daha düşüktür.
Vücuttaki Lipitlerin Sentezi ve İşlevi
Lipitler, diyette bulunan yağlardan doğrudan kullanılır veya başka şekilde sentezlenir.
Vücuttaki lipitleri parçalamak ve sentezlemek için çok sayıda biyosentetik yol vardır.
Lipitlerin ana biyolojik işlevleri, büyük miktarlarda enerji elde etmek için parçalanabileceğinden, enerji depolamayı içerir.
Lipitler ayrıca hücre zarlarının yapısal bileşenlerini oluşturur ve vücutta çeşitli haberciler ve sinyal molekülleri oluşturur.
Lipitler diğer adıyla yağlar karbonhidratlar gibi C, H ve O elementlerinden oluşur.
Yağ yapısında H oranı fazla olduğu için verdiği enerji de fazladır.
Yağlar hücre solunumunda kullanıldığında fazla miktarda su oluşur. Lipitler suda çözülmez ya da çok az çözünür.
Lipitlerin canlılarda kullanım amaçları nelerdir?
- Hücre zarının yapısına katılarak zarın oluşmasını sağlar.
- Hücrede enerji verici besin olarak kullanılır.
- Yağda eriyen vitaminlerin A, D, E, K vücuda alınmasında görev alırlar.
- Deri altında birleşip vücudu ısı değişimi ve darbelere karşı korur.
- Yağ türevleri hormon olarak da görev yapar.
- Diğer besinlere oranla daha az yer kaplar.
- Hafiftir ve yüksek enerji verir. Bu sebeplerden ötürü vücut için ideal bir besindir.
- Kış uykusuna yatan hayvanlar için su deposudurlar. Bu hayvanlar vücutlarında yağ depo eder. Çünkü yağ solunum ile parçalanırken metabolik su oluşur.
- Lipitler, hayvansal organizmaların vücudunda deri altında depo edildikleri için hem vücut ısısının korunmasını sağlar.
- Hem de vücudun basınç ve darbelerden zarar görmesini engeller.
- Lipitler yedek besin deposudur. Kış uykusuna yatan hayvanlarda ve göçmen kuşlarda depo edilir.
- Lipitlerin özgül ağırlığı çok düşük olduğundan yüzmeyi ve uçmayı kolaylaştırır.
- Vücuda alınan yağda çözünen A, D, E ve K vitaminlerinin ince bağırsakta emilmesini kolaylaştırır.
- Vücutta bazı vitamin ve hormonların yapısına katıldıkları için düzenleyici olarak iş yapar.
- Üreme hormonlarının yapısına katıldıkları için üreme sisteminin gelişiminde etkilidir.
- Lipitlerin oksijenli solunum ile yıkımları sonucu bol miktarda metabolik su açığa çıkar.
- Glikozun lipitlerle birleşmesiyle oluşan glikolipitler hücre zarının yapısına katılır.
