tarafından Yer kabuğunun mantoya doğru alçalmasına neden olan etkenler nelerdir?
Dünya kimyasal olarak kaç katmana ayrılır?
Yapılan çalışmalar, Dünya’nın kimyasal ve fiziksel özelliklerdeki kademeli veya ani değişimlere dayanarak dahili olarak katmanlara ayrılabileceğini göstermektedir.
Kimyasal olarak, Dünya üç katmana ayrılabilir. Tipik olarak birkaç kilometreden 40 km’ye kadar değişen nispeten ince bir kabuk, mantonun üzerine oturur. (Bazı yerlerde, yerkabuğunun kalınlığı 70 km’ye kadar olabilir.)
Manto, kabuktan çok daha kalındır; Dünya hacminin yüzde 83’ünü içerir ve 2.900 km derinliğe kadar devam eder.
Mantonun altında, yüzeyin yaklaşık 6.370 km altında, Dünya’nın merkezine uzanan çekirdek bulunur.
Jeologlar, çekirdeğin esas olarak daha az miktarda nikel, kobalt ve karbon ve kükürt gibi daha hafif elementlerin eşlik ettiği metalik demirden oluştuğunu iddia etmektedir.
Bileşimlerinde ve kalınlıklarında farklılık gösteren kıtasal ve okyanus olmak üzere iki tür kabuk vardır.
Bu kabuk türlerinin dağılımı, su altında kalan kıta sahanlıklarının kıtasal kabukla örtülmesine rağmen, kıtalara ve okyanus havzalarına bölünmesiyle büyük ölçüde örtüşmektedir.
Kıtalar, bileşimde geniş ölçüde granitik olan ve cm küp başına yaklaşık 2,7 gram yoğunluğa sahip, bazaltik (yani demir ve magnezyum açısından granitten daha zengin) olan okyanus kabuğundan biraz daha hafif bir kabuğa sahiptir.
Kompozisyonda ve yaklaşık 2,7 gram yoğunluğa sahiptir.
Cm küp başına 2,9 ila 3 gram .Kıtasal kabuk tipik olarak 40 km kalınlığındayken, okyanus kabuğu çok daha incedir ve ortalama 6 km kalınlığındadır.
Bu kabuklu kayaçların her ikisi de, bileşimi ultramafik olan (yani magnezyum ve demir içeren silikat mineralleri açısından çok zengin) mantonun üzerine oturur.
Kabuk (kıtasal veya okyanus) ile alttaki manto arasındaki sınır, keşfeden Hırvat sismolog Andrija Mohorovičić’in adını taşıyan Mohorovičić süreksizliği (Moho olarak da adlandırılır) olarak bilinir.
Moho, kabuktan daha yoğun mantoya geçerken sismik dalgalarda bir hızlanma tespit eden sismik çalışmalarla açıkça tanımlanmaktadır.
Manto ve çekirdek arasındaki sınır, çekirdeğin dış kısmının bir sıvı olduğunu öne süren sismik çalışmalarla da açıkça tanımlanmaktadır.
Litosferik kayaçların farklı yoğunluklarının etkisi, kıtasal ve okyanus kabuğunun farklı ortalama yükselmelerinde görülebilir.
Daha az yoğun kıtasal kabuk daha fazla kaldırma kuvvetine sahiptir ve bu da mantoda çok daha yükseğe yüzmesine neden olur.
Deniz seviyesinden ortalama yüksekliği 840 metredir. Okyanus kabuğunun ortalama derinliği ise 3.790 metredir.
Bu yoğunluk farkı, Dünya yüzeyinin iki temel seviyesini oluşturur.
Litosferin kendisi, tüm kabuğun yanı sıra mantonun üst kısmını (yani, Moho’nun hemen altındaki bölge) içerir ve bu da katıdır.
Bununla birlikte, sıcaklıklar derinlikle arttıkça, ısı manto kayalarının sertliklerini kaybetmesine neden olur.
Bu işlem yüzeyin yaklaşık 100 km altında başlar. Bu değişiklik manto içinde meydana gelir ve litosferin tabanını ve astenosferin tepesini tanımlar.
Litosferik manto olarak bilinen mantonun bu üst kısmı, cm küp başına yaklaşık 3,3 gram ortalama yoğunluğa sahiptir.
Litosferik mantonun hemen altına oturan astenosferin, cm küp başına 3,4–4,4 gramdan biraz daha yoğun olduğu düşünülmektedir.
Buna karşılık, astenosferdeki kayalar daha zayıftır, çünkü erime sıcaklıklarına yakındırlar.
Sonuç olarak, sismik dalgalar astenosfere girerken yavaşlar.
Bununla birlikte, artan derinlikle, yukarıdaki kayaların ağırlığından gelen daha büyük basınç, mantonun kademeli olarak güçlenmesine ve sismik dalgaların, alt mantonun tanımlayıcı bir özelliği olan hızda artmasına neden olur.
Alt manto aşağı yukarı katıdır, ancak bölge de çok sıcaktır ve bu nedenle kayalar çok yavaş akabilir.
20. Yüzyılın sonları ve 21. yüzyılın başlarında, derin mantonun bilimsel anlayışı, çekirdek-manto sınırına yakın koşulları taklit eden sayısal modelleme ve laboratuvar deneyleriyle birleştirilmiş yüksek çözünürlüklü sismolojik çalışmalarla büyük ölçüde geliştirilmiştir.
Toplu olarak, bilim adamlarının yaptığı bu çalışmalar derin mantonun oldukça heterojen olduğunu ve katmanın Dünya’nın plakalarını sürmede temel bir rol oynayabileceğini ortaya koydu.
Dünya’nın çekirdeği
Yaklaşık 2.900 km derinlikte, alt manto, demir ve nikel bakımından zengin bir sıvıdan oluşan Dünya’nın dış çekirdeğine yol açar.
Yaklaşık 5.100 km derinlikte, dış çekirdek iç çekirdeğe geçer. Dış çekirdekten daha yüksek bir sıcaklığa sahip olmasına rağmen, iç çekirdek, Dünya’nın merkezine yakın olan muazzam basınçlar nedeniyle katıdır.
Dünya’nın iç çekirdeği, demir kristallerinin polaritesine göre birbirinden farklı olan dış-iç çekirdeğe ve iç-iç çekirdeğe ayrılır.
Dış iç çekirdeğin demir kristallerinin polaritesi kuzey-güney yönünde, iç iç çekirdeğin ise doğu-batı yönündedir.
Plaka sınırları
Litosferik plakalar okyanus veya kıtasal kabuktan çok daha kalındır.
Sınırları genellikle okyanuslar ve kıtalar arasındakilerle çakışmaz ve davranışları yalnızca kısmen okyanusları, kıtaları veya her ikisini birden taşıyıp taşımadıklarından etkilenir.
Örneğin Pasifik Levhası tamamen okyanusaldır, Kuzey Amerika Levhası ise batıda kıtasal kabuk (Kuzey Amerika kıtası) ve doğuda okyanus kabuğu ile kaplıdır ve Atlantik Okyanusu’nun altına Orta Atlantik Sırtına kadar uzanır.
Yer kabuğunun mantoya doğru alçalmasına neden olan etkenler nelerdir?
Birçok farklı çağlar üzerinden yer kabuğu kapsamında mantoya doğru alçalma durumu meydana gelir.
Bunun ise belli başlı bazı nedenleri bulunmaktadır.
Bu sebeple manto kabuğunda bulunan katmanlar eşliğinde değerlendirilir.
Yer kabuğunun mantoya doğru alçalmasına neden olan etkenler nedir?
Volkanizma
Buzullaşma
ve tortulaşmadır.
bu katmanlar fiziksel bir etki ortaya çıkarır.
Erozyon yer kabuğunun mantoya doğru alçalmasına neden olur mu?
Erozyon yer kabuğunun mantoya doğru alçalması noktasında neden değildir.
Çünkü erozyon aşınım yapısıdır ve açılımı üzerinden toprak üzerinde etki yaratmaktadır.
Kısaca erezyon, toprağın bir yerden başka bir yere taşınması olarak öne çıkmaktadır.
